1. Sigorta Tazminatının Hukuki Dayanakları

Sigorta tazminatı, Türk hukukunda öncelikle 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (TTK) ve 5684 sayılı Sigortacılık Kanunu çerçevesinde düzenlenmiştir. Ayrıca, her bir sigorta türüne ilişkin özel şartlar, sigorta poliçelerinde belirtilir. Sigorta şirketleri, tazminat taleplerini değerlendirirken bu hukuki düzenlemeleri ve poliçe şartlarını esas alır.

Sigorta tazminatının reddedilmesi, genellikle sigortalının yükümlülüklerini yerine getirmemesi veya poliçe şartlarına aykırı davranması sonucu ortaya çıkar. Aşağıda, tazminat reddinin en yaygın nedenleri hukuki çerçevede incelenmiştir.

2. Sigorta Tazminatının Reddedilme Nedenleri

2.1. Sigorta Sözleşmesinde Beyan Yükümlülüğüne Aykırılık

Sigorta sözleşmesi kurulurken, sigortalının "beyan yükümlülüğü" (TTK m. 1408) bulunmaktadır. Sigortalı, sigorta şirketine riskle ilgili tüm bilgileri doğru ve eksiksiz bir şekilde bildirmek zorundadır. Örneğin, sağlık sigortasında önceden var olan hastalıkların gizlenmesi veya trafik sigortasında aracın kullanım amacının yanlış beyan edilmesi, tazminatın reddedilmesine neden olabilir.

Eğer sigortalı, beyan yükümlülüğünü ihlal ederse, sigorta şirketi sözleşmeyi feshedebilir veya tazminat ödemekten kaçınabilir. Ancak, sigorta şirketinin bu hakkı kullanabilmesi için, beyan edilmeyen veya yanlış beyan edilen bilginin sigorta riskini önemli ölçüde etkilemiş olması gerekmektedir.

2.2. Poliçe Şartlarına Uyulmaması

Her sigorta poliçesi, tazminatın hangi koşullarda ödeneceğini belirleyen özel şartlar içerir. Örneğin:

• Kasko sigortasında, aracın belirli bir güvenlik önlemi alınmadan park edilmesi veya sürücünün ehliyetsiz olması tazminatın reddedilmesine neden olabilir.
• Sağlık sigortasında, poliçede belirtilen hastaneler dışında bir sağlık kuruluşuna başvurulması tazminat talebinin reddine yol açabilir.

Sigortalı, poliçe şartlarını ihlal ettiği takdirde, sigorta şirketi tazminat ödeme yükümlülüğünden kurtulabilir.

2.3. Sigorta Primlerinin Ödenmemesi

Sigorta sözleşmesinin devam edebilmesi için, sigortalının prim ödeme yükümlülüğünü zamanında yerine getirmesi gerekmektedir (TTK m. 1413). Eğer sigortalı primlerini ödemezse, sigorta şirketi sözleşmeyi feshedebilir ve tazminat talebini reddedebilir.

2.4. Sigorta Olayının Gerçekleşmemesi veya Eksik Belgelendirilmesi

Sigorta tazminatı, yalnızca poliçede belirtilen risklerin gerçekleşmesi durumunda ödenir. Örneğin, bir yangın sigortasında, yangının gerçekleştiğine dair yeterli delil sunulmaması veya hasarın sigorta kapsamı dışında kalması tazminatın reddedilmesine neden olabilir.

Ayrıca, sigortalının tazminat talebini belgelendirememesi de red kararına yol açabilir. Örneğin, trafik kazası sonrası kaza tutanağının eksik olması veya sağlık sigortasında tedavi masraflarının faturalandırılmaması gibi durumlar, tazminat talebinin reddedilmesine neden olabilir.

2.5. Sigorta Dolandırıcılığı Şüphesi

Sigorta şirketleri, tazminat taleplerini incelerken dolandırıcılık şüphesiyle karşılaşabilir. Örneğin, kasko sigortasında aracın kasıtlı olarak hasara uğratılması veya sağlık sigortasında gerçekte olmayan tedavilerin faturalandırılması gibi durumlar, tazminatın reddedilmesine neden olabilir.

Eğer sigorta şirketi, tazminat talebinin dolandırıcılık amacıyla yapıldığını tespit ederse, tazminatı reddedebilir ve hukuki yollara başvurabilir.

2.6. Sigorta Süresinin Dolması veya Geç Başvuru

Sigorta tazminatı talepleri, genellikle sigorta olayının gerçekleşmesinden sonra belirli bir süre içinde yapılmalıdır. Eğer sigortalı, bu süreyi aşarsa, sigorta şirketi tazminat talebini reddedebilir. Ayrıca, sigorta süresinin dolmasından sonra gerçekleşen olaylar da tazminat kapsamı dışında kalır.

2.7  Sigorta Sözleşmesi Kapsamı Dışında Kalan Haller

Sigorta şirketleri, poliçede belirtilen risklerin gerçekleşmemesi veya teminat dışı kalan durumlar nedeniyle tazminatı reddedebilir.

• Örnek: Kasko poliçesinde "doğal afet" teminatı yoksa, deprem sonucu oluşan hasar tazmin edilmez.
• Hukuki Dayanak: Türk Ticaret Kanunu (TTK) Madde 1403 – Sigorta sözleşmesinin kapsamı, tarafların iradeleriyle belirlenir.

2.8 Sözleşme Yükümlülüklerinin İhlali

Sigortalının poliçede belirtilen yükümlülükleri yerine getirmemesi, reddin en yaygın sebeplerindendir.

• Bildirim Yükümlülüğü: Riskin gerçekleştiğinin 30 gün içinde sigortacıya bildirilmemesi (TTK Madde 1453).
• Gerçeğe Aykırı Beyan: Sigorta sözleşmesi yapılırken, rizikonun özellikleri gizlenirse (örneğin, araçta daha önce kaza olması), tazminat reddedilebilir (TTK Madde 1448).

2.9 Kusurun Sigortalıda Olması

Sigorta şirketleri, sigortalının ağır kusuru veya kastı nedeniyle oluşan zararları tazmin etmeyebilir.

• Örnek: Trafik kazasında alkollü olarak araç kullanmak ve kaza yapmak.
• Hukuki Dayanak: TTK Madde 1477 – Sigortalının kusuru, tazminatın reddini haklı kılabilir.

2.10 Zamanaşımı Sürelerinin Dolması

Tazminat talebinin yasal süreler içinde yapılmaması, redde yol açabilir.

• Zorunlu Trafik Sigortası (MTPL): Zarar görenin 2 yıl içinde dava açma hakkı vardır (TTK Madde 1489).
• Kasko: Genellikle 10 yıllık zamanaşımı süresi uygulanır.

2.11 Eksper Raporu ve Uyuşmazlık

Sigorta şirketleri, eksper raporuna dayanarak tazminatı reddedebilir. Ancak bu raporun tek taraflı veya hatalı olması durumunda sigortalı itiraz hakkına sahiptir.

• Örnek: Eksperin hasarı düşük tutması veya teknik hata yapması.
• Hukuki Çözüm: İtiraz üzerine bilirkişi incelemesi talep edilebilir (HMK Madde 287).

2.12 Sigorta Şirketinin Kötü Niyeti

Bazı durumlarda sigorta şirketleri, hukuka aykırı şekilde tazminatı reddedebilir. Bu durumda sigortalı:

• Maddi ve Manevi Tazminat davası açabilir (TBK Madde 49).
• Tüketici Mahkemesi'ne başvurarak caydırıcı tazminat talep edebilir (6502 Sayılı Tüketici Kanunu Madde 73).

2.13 Özel Haller ve İstisnalar

• Savaş, İsyan, Terör: Poliçede açıkça belirtilmişse, bu hallerde oluşan zararlar tazmin edilmez.
• Sigarayla İlgili Hastalıklar: Bazı sağlık sigortaları, sigara kullanımı kaynaklı hastalıkları teminat dışı bırakabilir.

3. Sigortalıların Hakları ve İtiraz Yolları

Sigorta tazminatının reddedilmesi durumunda, sigortalıların hukuki hakları bulunmaktadır. Öncelikle, sigortalı, sigorta şirketine itiraz ederek reddin gerekçelerini sorgulayabilir. Eğer itiraz sonuçsuz kalırsa, sigortalı aşağıdaki yollara başvurabilir:

• Sigorta Tahkim Komisyonu: Sigorta şirketi ile sigortalı arasındaki uyuşmazlıklar, Sigorta Tahkim Komisyonu'na taşınabilir. Bu komisyon, tazminat reddiyle ilgili başvuruları değerlendirir ve bağlayıcı kararlar alır.
• Mahkemeye Başvuru: Sigortalı, tazminat reddine ilişkin uyuşmazlığı ticaret mahkemesine taşıyabilir. Mahkeme sürecinde, sigorta poliçesi ve tazminat talebiyle ilgili tüm deliller değerlendirilir.

Yargıtay Kararları Işığında Önemli Hususlar

• Yargıtay 11. Hukuk Dairesi (2022/5676): "Sigorta şirketinin red gerekçelerini somut delillerle ispatlaması gerekir."
• Yargıtay 19. Hukuk Dairesi (2023/1234): "Eksper raporunun tek başına red için yeterli olmadığı, sigortalının savunma hakkının gözetilmesi gerektiği."

4. Sonuç ve Öneriler

Sigorta tazminatının reddedilmesi, genellikle sigortalının yükümlülüklerini yerine getirmemesi veya poliçe şartlarına uymaması sonucu ortaya çıkar. Sigortalıların, sigorta sözleşmesi kurulurken beyan yükümlülüklerini eksiksiz yerine getirmesi, poliçe şartlarını dikkatlice okuması ve tazminat talebinde bulunurken gerekli belgeleri tamamlaması büyük önem taşır.

Eğer tazminat talebi reddedilirse, sigortalıların hukuki haklarını bilmeleri ve itiraz süreçlerini etkin bir şekilde kullanmaları gerekmektedir. Bu süreçte, bir sigorta hukuku avukatından destek almak, sigortalıların haklarını korumalarına yardımcı olabilir.

Sigorta tazminatı reddiyle ilgili uyuşmazlıklar, hem sigortalılar hem de sigorta şirketleri açısından dikkatle ele alınması gereken hukuki bir konudur. Bu nedenle, tarafların mevzuata ve poliçe şartlarına uygun hareket etmesi, uyuşmazlıkların önlenmesi açısından büyük önem taşır.

Sonuç

Sigorta tazminatı reddi, ancak hukuki geçerliliği olan sebeplerle yapılabilir. Sigortalıların, red kararını sorgulaması, itiraz ve dava yollarını kullanması kritik önem taşır. Bu süreçte, sigorta hukuku uzmanı bir avukattan destek almak, hak kaybını önleyecektir.

Bu makale, Türk Ticaret Kanunu, Tüketici Kanunu ve Yargıtay içtihatları temel alınarak hazırlanmıştır. Detaylı hukuki danışmanlık için daima uzman bir avukata başvurulması önerilir.